Nazwa ikona, wywodzi się z Greckiego “eikon”, oznaczającego podobizna. Ikona swój początek bierze z połączenia stylów sztuki Greko-Romańskiej i Syryjskiej, później zmodyfikowanej w Bizancjum.

Tradycja malowania ikon została przekazana do Rosji, po tym jak kraj stał się Chrześcijański w 998 roku. Rosjanie zmodyfikowali ją tak, aby odpowiadała ich charakterowi i umiejętnością.

Tradycyjna Rosyjska ikona jest religijnym obrazem malowanym na specjalnie przygotowanej desce. Najpierw, do deski przykleja się odpowiedni kawałek sukna, po czym nakłada się kilkanaście warstw gruntu zrobionego z kleju i pyłu wapniowego lub alabastrowego. Gdy taka powierzchnia jest całkowicie sucha, ryje się w niej wzór. Właściwy obraz maluje się używając wyrytych linii jako wskazówek. Farby temperowe, czyli sproszkowane barwniki zmieszane z żółtkiem i żytnim piwem nakładane są w kolejnych warstwach, z ciemnymi kolorami na początku i jasnymi nakładanymi na wierzch, tworząc delikatny efekt przestrzeni.

Ukończona ikona jest werniksowana miksturą gotowanego oleju z siemienia lnianego które rozjaśnia i chroni kolory. Z czasem ( kilkadziesiąt lat) ikona jednak ciemnieje i rozmywa się. Niektóre z ikon mają dodane w tle płatki złota.

Ikony malowane w tradycyjnym, “starym” stylu ukazują postacie w stylizowany i nierealistyczny, ma to ukazywać duchową naturę malowanych postaci, zamiast tylko właściwe anatomiczne szczegóły. Pejzaże w tle czy budynki, są także stylizowane. Wszystko jest jakby wyciągnięte z rzeczywistości, aby przedstawić, przeobrażony, ponadczasowy czas, gdzie przekroczone są prawa formy i materii.

Jest jednak, także inny styl malowania ikon, używający elementów zaczerpanych ze sztuki Europy Zachodniej. Przed 17 wiekiem, praktycznie wszystkie ikony były malowane starym, stylizowanym sposobem. W 17 wieku uległo to jednak wielkiej zmianie. Niektóre ikony zaczęły ukazywać wpływ grafik biblijnych i innych rodzajów sztuki przywiezionych z Zachodu. W połowie wieku kościół Prawosławny rozdzielił się w wielkiej schizmie: na konserwatywnych Starocerkiewnych, którzy zachowali tradycyjne formy i rytuały i kościół państwowy, bardziej otwarty na zmiany i wpływy z zachodu. W kolejnych latach, ikony Kościoła Państwowego były malowane w coraz bardziej realistyczny sposób, a temperę zastępowano farbami olejnymi.

Dwa style Rosyjskiej ikonografii, tradycyjny i Zachodni, były kontynuowane w dwudziesty wiek. Nie zawsze były one zupełnie różne, a podział między dziełami kultury Starocerkiewnej i Kościoła Państwowego. Niektóre ikony są połączeniami tradycyjnych i zachodnich elementów, a niektóre nawet namalowane są mieszanką farby olejnej i tempery

Okres pomiędzy osiemnastym i początkiem dwudziestego wieku jest bardzo bogaty w różnorodne typy i wariacje ikon. Tworzono wyrafinowane, drobno zdobione ikony dla bogatych. Biedni zaś musieli się zadowolić trochę naiwnymi obrazami, które w gruncie rzeczy należą do kultury ludowej. W obu przypadkach jednak, nie traktowano ich jako zwykłych obrazów religijnych, ale jako świętych obiektach, tajemniczo połączonych z osobami które przedstawiały. Wierzono, że cześć oddawana namalowanemu Świętemu przekazywana jest bezpośrednio świętemu w Niebie. Z powodu tego mistycznego połączenia, pomiędzy świętym a jego wizerunkiem, ikony były uznawane za pocieszycieli, potężnych strażników i pomocników, którzy mogli sprowadzić deszcz, wyleczyć z choroby bydło, chronić przed pożarami czy uzdrowić ze wszystkich dolegliwości które nękają ludzi.

Do niedawna panowało nieprzychylne nastawienie do ikon z 18, 19 i 20 wieku, rozpowszechnione przez wcześniejszych badaczy. Uważano, że w jakiś sposób straciły “czystość” prac z wcześniejszych okresów. Teraz jednakże, te trzy stulecia są ponownie oceniane, a ikony z tego okresu zaczynają być dostrzegane z bardziej właściwej historycznej perspektywy. Z tego powodu, prace takie stają się poszukiwane przez kolekcjonerów.

Okres pomiędzy około 1700 i 1920 rokiem jest fascynujący z wielu powodów. Na początku 18 wieku, Piotr Wielki zbudował St. Petersburg, “okno na Zachód”, na delcie rzeki Newy. Zachodni wpływ nacierał na Rosję, poprzez tą i inne bramy. Ikony, ogólne wciąż zachowując formę wcześniejszych wzorców, zaczęły ukazywać bardziej realistyczne lub Zachodnie wizerunki. W tym samym czasie tradycyjne style były konserwowane przez Starowierców i bardziej konserwatywnych malarzy Kościoła Stanowego.

Wiek 19 był czasem wielkiego duchowego odnowienia, ukazanego przez Starców z klasztoru w Optynie i najbardziej znanej ze wszystkich Rosyjskich klasycznych książek religijnych, anonimowa “Droga Pielgrzyma”. Święty Serafin z Sarowa, najbardziej znany z 19wiecznych świętych, modlił się przed “realistyczną” ikoną Marii, zatytułowanej “Szczęście nad Szczęściem”. Nie tyle forma, ile treść ikony była podkreślana przez takich nauczycieli duchowych. Jednak pomimo odnowień duchowych, Świat się zmieniał. Mówi się, że Święty Serafin przewidział tumult jaki przejdzie przez Rosję we wczesnym dwudziestym wieku. Ironią losu, został on uznany za Świętego pod patronatem cara Mikołaja II, ostatniego z Carów dynastii Romanowów, który abdykował i został zamordowany z całą swoją rodziną.

Transformacja społeczeństwa jest widoczna w błyskawicznie zmieniających się stylach ikon, przełomu 19 i 20 wieku. Uważa się, że naturalna ewolucja artystycznych stylów została przyśpieszona nastrojami w Rosji zmierzającej do rewolucji i komunizmu. Jednak znów, bardziej zmieniała się forma, niż treść dzieł.

Od około 1920 roku, kościół Prawosławny stał się silnie prześladowany w Rosji. Komuniści jednak nigdy nie zdołali go zniszczyć. Mimo, że niezliczone ikony zostały zniszczone, wiele innych przetrwało, starannie chronionych przez wiernych z całej Rosji. Wiele z ikon zostało wywiezionych z Rosji w tym okresie, trafiając do domów na Zachodzie i USA, gdzie były chronione i czczone.

Po upadku ustroju, ikony wróciły do Cerkwi i publicznych miejsc. Są one doceniane za ich duchową i historyczną wartość oraz unikalne piękno. Dawniej chowane ikony świętych, są przywracane do świętności. Stąd też, sztuka i religia dawnej Rosji jest teraz znana i rozpoznawana na Świecie bardziej niż kiedykolwiek w historii.

Sztuka ikonopisarstwa, mimo że znacząco ucierpiała podczas komunizmu, nigdy nie umarła. Jest praktykowana nie tylko w Rosji, ale też w wielu krajach na Zachodzie. Spora grupa współczesnych malarzy, czerpie inspirację z starych ikon “w stylu Rosyjskim” które stają się znane jako wielki wkład Rosji w Światową kulturę.

Artykuł przetłumaczony ze strony Davida Coomlera, Sacred Art Gallery Brief Icon History